Lex generalis przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody(uzyskanie odszkodowania) wyrządzonej czynem niedozwolonym znajdujemy w art. 117 i następnych k.c. Artkuł 442¹ k.c.stanowi lex specialis omawianego zagadnienia i w swojej treści zawiera istotne modyfikacje dotyczące początku biegu oraz sposobu liczenia terminu przedawnienia. Omówienie ogólnych zasad przedmiotowej problematyki z art. 117 i następnych k.c. byłoby niezwykle interesując, a zarazem niebywale szerokim wywodem, dlatego w tym artykule pełnię uwagi pragnę skupić na ważniejszych z punktu widzenia pokrzywdzonego regułach normowanych przez art. 442¹ k.c.

Art.442¹ § 1 k.c. stanowi że : Roszczenie o naprawienie szkody (uzyskanie odszkodowania) wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Przepis pozornie może wydawać się klarowny jednak wymaga on krótkiego komentarza sygnalizującego pewnie zagadnienia oraz wprowadzenia specjalistycznej siatki pojęć dla pełnego zrozumienia omawianej problematyki. W pierwszej części mowa jest o trzyletnim terminie od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Ustawodawca nie bez przyczyny posłużył się spójnikiem „i”, który w logice oznacza koniunkcję,ponieważ początek biegu przedawnienia jest momentem, w którym spełnione zostają obie przesłanki. Przykładem może być sytuacja, gdy poszkodowany najpierw dowiaduje się o szkodzie, a dopiero później o osobie obowiązanej do jej naprawienia i to właśnie spełnienie drugiej,późniejszej przesłanki rozpoczyna bieg przedawnienia. Na marginesie warto poczynić uwagę iż w terminologii prawniczej w/w przesłanki określa się terminem a tempore scientae. Nieistotnym dla rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia roszczeń odszkodowawczych jest również zakres szkody czy jej następstwa w czasie, lecz sam fakt jej wystąpienia oraz świadomość poszkodowanego ujemnych następstw z niej wynikających. W kwestii ujemnych następstw warto również rozważyć dwie istotne kwestie. Aby mówić o rozpoczęciu biegu przedawnienia roszczeń odszkodowawczych w takiej sytuacji musimy rozważyć czy owe konsekwencje są ze sobą tak ściśle związane, że stanowią tylko element jednej szkody, czy też możemy rozpatrywać je jako kilka oddzielnych i wyodrębnionych bytów powstałych w różnych przedziałach czasowych.Oczywistym jest, że w pierwszej sytuacji bieg terminu przedawnienia roszczeń odszkodowawczych będziemy liczyć od momentu spełniania się przesłanek, zaś w drugiej sytuacji będziemy liczyć bieg przedawnienia dla każdej szkody oddzielnie również po spełnieniu się przesłanek. Drugą część przytoczonego przepisu mówi nam o zjawisku, które w prawie określamy terminem a tempore facti. Oznacza to moment, w którym nastąpiło zdarzenie, które wywołało szkodę. Właśnie od tego momentu ustawodawca ustanowił dziesięcioletni termin przedawnienia dla roszczeń odszkodowawczych nie przewidując żadnych wyjątków ani odstępstw.

Ustęp 2 powołanego przepisu stanowi, że Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Wyraźnie widzimy, że w przypadku szkody wynikłej ze zbrodni lub występku termin przedawnienia wydłuża nam do lat dwudziestu, ponadto posługując się poznaną nomenklaturą prawniczą bez trudy zauważyć można iż termin ten nie jest uzależniony od a tempore scientae, lecz od atempore facti. Nadto warto zauważyć że na odpowiedzialność sprawcy nie wpływa skazanie go prawomocnym wyrokiem, gdyż sąd cywilny może sam zbadać podmiotowe oraz przedmiotowe znamiona przestępstwa, jeżeli jednak zapadnie prawomocny wyrok to sąd cywilny jest nim związany.

Odmiennie również w § 3 unormowano kwestię przedawnienia roszczenia w razie wyrządzenia szkody na osobie : W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Tym razem ustawodawca powrócił do instytucji a tempore scientae uzależniając bieg przedawnienia od momentu dowiedzenia się o szkodzie oraz osobie obowiązanej do jej naprawienia i tak jak w przypadku § 1 obie przesłanki muszą wystąpić łącznie.

Ostatni paragraf odnosi się do sytuacji małoletnich stanowiąc że : Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletności. Przepis ten normuje sytuację, w której małoletni co prawda ma przedstawiciela ustawowego, ale nie wykonuje on swoich obowiązków w sposób należyty, lub zaniedbał dochodzenia roszczenia.  

Niestety praktyka nastręcza wielu problemów z określeniem daty upływu okresu przedawnienia roszczeń odszkodowawczych, w szczególności jeśli w okresie biegu tego okresu dojdzie do przerwania biegu przedawnienia.

Dlatego też, warto zasięgnąć rady adwokata mającego praktykę w dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych, w tym prowadzenie spraw o odszkodowanie, zadośćuczynienie czy rentę z tytułu zmniejszenia możliwości zarobkowych lub rentę z tytułu zwiększenia potrzeb poszkodowanego.

W przypadku wątpliwości lub sporów wynikłych na tle tego zagadnienia zapraszam do skorzystania z usług naszej kancelarii.

Adwokat Marcin Stępień